در نمونه گیری خوشه ای در مراحل ابتدایی از بین خوشه های تشکیل دهنده مورد بررسی، ابتدا تعدادی خوشه را برای ارزیابی مورد بررسی قرار می دهیم .درنمونه گیری خوشه ای می تواند نحوه انتخاب براساس ترتیب و نظم خاصی باشد و یا یک انتخاب کاملا تصادفی باشد .
بعد از انتخاب خوشه مورد بررسی ،وارد مرحله بعدی از نمونه گیری می شوند .
این مرحله براساس انتخاب های اصلی ملاک می شوند که شامل دو انتخاب می باشند ،انتخاب اول کلیه اعضای خوشه های منتخب مورد بررسی و ارزیابی قرار گذفته می شود ،که به این نوع از نمونه گیری می توان نمونه گیری خوشه ای یک مرحله ای بگوییم.
در مرحله بعدی از انتخاب ،باید از بین اعضای خوشه و یا خوشه های انتخاب شده تعدادی از اعضا به روش های تصادفی ساده و یا منظم انتخاب شوند .می توان گفت در این مرحله از انتخاب داخل خوشه ها نمونه گیری انجام می شود . به این روش از نمونه گیری نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای گفته می شود .
تفاوت نمونه گیری خوشه ای با سایر نمونه گیری ها
- تفاوتی که نمونه گیری خوشه ای با سایر روش های نمونه گیری دارد این است که در نمونه گیری به روش خوشه ای نیازی به داشتن یک چارچوب نمونه گیری در تمام اعضای جامعه نمی باشد ،علت این امر این است که در خوشه هایی که انتخاب نمی شوند نیازی به داشتن چارچوب نمونه گیری نمی باشد و تنها برای انجام نمونه گیری خوشه ای به چارچوب نمونه گیری خوشه ای منتخب نیاز می باشد .
- تفاوت دیگری که نمونه گیری خوشه ای با سایر روش های دیگر دارد این است که ،در اغلب شرایط، تغییرات، پراکندگی داخل خوشه ها بیش از پراکندگی یا تغییرات بین خوشه ها می باشد.همین موضوع می تواند سبب واریاس متغیر مورد اندازه گیری ،نمونه گیری خوشه ای نسبت به سایر روش های نمونه گیری باشد . با کمک افزایش حجم نمونه می توان افزایش در واریانس و یا کاهش در دقت اندازه گیری را به راحتی جبران کرد
